Prawda

Prawda jest wartością nadrzędną w życiu człowieka. Poprzez nią kształtuje swoje człowieczeństwo i osobowościową godność. Również życie społeczne powinno być oparte na prawdzie. Dokumenty i opracowania KNS bardzo mocno akcentują niezbędność tej wartości w prawidłowym funkcjonowaniu poszczególnych struktur i budowaniu ładu społecznego w wymiarze interpersonalnym, państwowym i międzynarodowym. Wskazuje się na podwójne znaczenie rozmienia prawdy jako czynnika kształtującego życie społeczne. Można rozumieć omawianą wartość jako zespół prawdziwych twierdzeń, odnoszących się do człowieka, świata i Boga, przyjmowanych przez daną społeczność. W drugim znaczeniu podnoszone jest prawo społeczeństwa do rzetelnej informacji oraz układania stosunków międzyludzkich w oparciu o wzajemne zaufanie. Autorytarny system polityczny PRL był egzemplifikacją zanegowania prawdy w życiu publicznym. Została ona zideologizowana i podporządkowana interesom władzy. Ówczesne społeczeństwo zostało pozbawione prawa do rzetelnej i pełnej informacji. Ograniczono dostęp do dóbr kultury i nauki, a także do praktyk religijnych. W efekcie doprowadziło to do m.in. wielowymiarowego kryzysu zaufania publicznego . Według analiz KNS, również we współczesnych państwach demokratycznych dochodzi do swego rodzaju deformacji prawdy jako wartości społecznej. Nie chodzi tu raczej o wąsko rozumiane kwestie polityczne, a o pewne przemiany cywilizacyjne i świadomościowe współczesnych społeczeństw. Jan Paweł II w encyklice Dives in miesricordia pisał wręcz o współczesnym kryzysie prawdy w stosunkach międzyludzkich i braku odpowiedzialności za słowo . Źródła takiego stanu rzeczy można upatrywać w wysokim zindywidualizowaniu życia społecznego we wszystkich jego najważniejszych przejawach. Wskazuje się tu przede wszystkim na postmodernizm , współczesny prąd myślowy negujący arbitralność i wagę wszelkich systemów wartości. Prawda w postmodernistycznej koncepcji jest ukazywana jako wartość ograniczająca ludzką wolność i spontaniczność. Można ją zatem traktować w sposób pragmatyczny, podporządkowując innym wartościom lub partykularnym interesom. Przedmiotem krytyki postmodernistycznych koncepcji przez KNS jest pogląd, że nie da się poznać prawdy, a zatem może być ona relatywizowana i subiektywna. Niepokój budzi również odrzucenie przez wiele współczesnych nurtów kulturowych jej nadprzyrodzonego wymiaru. Tymczasem to właśnie w oparciu o prawdę obiektywną człowiek powinien budować swoje relacje z innym ludźmi, a także z Bogiem. Wskazywany przez Jana Pawła II brak odpowiedzialności za słowo jest widoczny w środkach masowego przekazu, które bardzo często manipulują prawdą. Podobnie jest w relacjach między władzą, a społeczeństwem. Mimo wielu demokratycznych procedur i instytucji kontrolujących poczynania władzy, obywatele często wskazują na swoisty deficyt prawdy i rzetelnej informacji . Dlatego istotny jest postulat prowadzenia działań edukacyjnych, których celem byłoby przywrócenie prawdzie należnego jej miejsca w życiu publicznym. Pisał o tym min. ks. prof. Józef Majka: "Strategia prawdy, którą należałoby przeciwstawić rozpanoszonemu kłamstwu jest prosta, jak zresztą prosta jest sama prawda, w przeciwieństwie do skomplikowanego i zmiennego oblicza fałszu. Polega ona najpierw na wytrwałym poszukiwaniu prawdy i ciągłej krytycznej kontroli głoszonych tez, wymaga jasnego formułowania i niezłomnego głoszenia zasad, a wreszcie odważnego nazywania rzeczy po imieniu. Bez tego ciągłego poszukiwania i powrotu do prawdy współżycie społeczne nie może się rozwijać, a istniejące struktury społeczne mogą się okazać całkowicie martwe i pozorne. Nawet nowo powstające okażą się martwe od samego początku" . Mocna w wymowie jest zaprezentowana analiza wybitnego polskiego teologa, filozofa i socjologa. Jednak w dobie współczesnej, która charakteryzuje się pluralizmem poglądów i idei, dość trudno jest podejmować zagadnienia dotyczące tak pojemnej znaczeniowo i treściowo kategorii. Wiele środowisk odrzuca chrześcijańską koncepcję prawdy, a także jej rozumienie jako wartości życia społecznego w ujęciu KNS. Warto jednak wyeksponować postulat, by informacja będąca w obiegu społecznym była jak najbardziej rzetelna. Jedynie wtedy relacje międzyludzkie mogą być budowane w oparciu o wzajemne zaufanie, zrozumienie i szacunek. Brak takiej wymiany wiarygodnej informacji uderza nie tylko w porządek moralny, ale również w podstawy państwa demokratycznego. Tak ujmowana prawdomówność może być postrzegana jako wartość uniwersalna w szeroko rozumianych relacjach międzyludzkich .